Wanneer iemand besluit om doedelzak te gaan spelen is voor iedereen verschillend.
Voor mij was dat toen ik tijdens een fietstocht rond Hilversum doedelzakspelers in vol tenue bezig zag in een bosgebied. Het geluid fascineerde mij, ik wilde er meer van horen, ook als ik weer thuis zou zijn. Bij de doedelzakspelers stond een informatiestand van een doedelzakvereniging. Het duurde niet lang voordat ik mij aanmeldde bij de Beatrix Pipe Band in Hilversum. We schrijven 1986.
De eerste stappen
Ik maakte kennis op een oefenavond van de Beatrix Pipe Band. Mijn allereerste indruk was dat doedelzakspelen niet zo heel moeilijk zou zijn; goed, die zak opblazen zou nog wel een dingetje zijn maar hoe moeilijk is het verder eigenlijk? Af en toe een willekeurige vinger optillen om een grensoverschrijdend geluid te produceren.
De werkelijkheid pakte toch anders uit; muziekles, noten leren lezen en het idee krijgen dat het onmogelijk zou zijn. Volgens mijn ouders had ik totaal geen ritmegevoel. Die laatste blokkade werd al snel weggenomen toen de instructeurs die ik bij de Beatrix Pipe Band had, mij verzekerden dat iedereen ritmegevoel heeft. Nu hoor ik u bijna sceptisch denken “jaja”. Let maar eens op als u in de file staat en om u heen menig mede-automobilist op zijn of haar stuurwiel mee ziet trommelen op de maat van de muziek uit de radio.
Maar hoe leer ik nu die muziek en die noten spelen? Dat leer je met behulp van een fluitinstrument wat ‘practice-chanter’ wordt genoemd. Het lijkt op een zwarte blokfluit met een vrij nasaal geluid die totaal niet klinkt als een doedelzak. Maar het heeft wél dezelfde vingerzetting als de doedelzak.
Lessen volgen via Youtube ìs ook een manier maar het beste is natuurlijk via een doedelzakvereniging. Dit geeft een instructeur gelegenheid om aanwijzingen te geven. Een vereniging bij u in de buurt vind u via internet, er zijn meer dan dertig pipebands in Nederland.
Na de toonladder volgen de eerste melodietjes ofwel tunes. Nadat een aantal tunes vanaf bladmuziek gespeeld kunnen worden, wordt er over het algemeen door de instructeur een doedelzak aangevraagd. Dit kan verschillend zijn per band, bij sommige bands moet je eerst een soort mini examen doen.
Dan komt de volgende stap. Hoe krijg ik nu enig geluid uit die zak met pijpen, ik kan het zelfs niet goed op mijn schouder houden! Hoe hou ik hem überhaupt vast? Naast deze worstelingen gaat het onder de knie krijgen van de tunes, het bandrepertoire gewoon door op de practice-chanter.
En dan is het zover
In het leerproces maak je stappen mee. De eerste stap maak je in de beginnersgroep, daarna in de groep welke al behoorlijke stappen gemaakt heeft op de practice-chanter én een begin heeft gemaakt op de doedelzak en vervolgens doe je mee met de groep gevorderden die in ‘de grote cirkel’ spelen en de optredens verzorgd. Deze groepsindeling is ook per pipeband verschillend.
Je moet in de volgende tijdspanne denken; vanaf het moment dat je zogenaamd ‘blanco’ binnenkomt tot het moment dat je mee kan doen met je eerste straatoptreden, zit gemiddeld een periode van twee jaar. Dit is afhankelijk van hoe vaak je oefent, of je al ervaring hebt met muziek spelen en uiteraard, talent!
De kleding
In 1988 kreeg ik bij de Beatrix Pipe Band de `full dress` outfit. Een kilt, een jasje, kousen, slobkousen, een plaid over de schouder en een feather-bonnet, het laatste is een hoge hoed van struisvogelveren.
Daarnaast een “day-dress” outfit met kousen, een kilt, een overhemd, een gilet, een jasje en een baret (glengarry). Het in ontvangst mogen nemen van de kilt is een mooi moment. Het is dé beloning voor het werk wat je verzet hebt.
De kilts hebben verschillende kleuren in ruitpatroon en worden ‘Tartan’ genoemd. De ‘Tartan’ van de Beatrix Pipe Band is van de clan Boyd of Kilmarnock. Die van mijn huidige band The Arthur Troop Pipes and Drums is van de IPA, the International Police Association
Een van mijn eerste optredens bij de Beatrix Pipe Band was voor het televisieprogramma ‘Tineke’ van de omroep Veronica. Die had een thema uitzending ‘Groot-Brittannië’. Het was een live uitzending. Mijn ouders zaten thuis met de afstandsbediening van de videospeler in de aanslag. Wij moesten met de hele band achter het Veronica gebouw staan. Een productiemedewerker hield een klembord omhoog. Afspraak was dat als hij dat zou laten zakken, wij gingen starten. Na een kwartier werd die arme man moe, hij wilde alleen een andere positie zoeken en wij waren weg. Op de video-opname kun je horen dat er “Nee nog niet” wordt geroepen maar er was geen houden meer aan. In het museum van Beeld en Geluid in Hilversum is dat nog te vinden. Ook met de band BZN heb ik een 2-tal optredens mogen doen.
Toen ik in militaire dienst ging heb ik de Beatrix Pipe Band helaas vaarwel moeten zeggen en stopte ik met spelen.
`Het bloed kruipt waar het niet gaan kan`
In het jaar 2014 kwam ik weer in aanraking met de doedelzak, ik vond een doedelzakvereniging die mij aansprak in de omgeving van mijn huidige woonplaats in Noord-Holland. Daarnaast werd ik gestimuleerd door vier doedelzakspelers die in de buurt wonen. Die vroegen of ik wilde komen kijken. Ik wilde wel meer dan dat, ik wilde weer spelen! Dus maakte ik mijn comeback bij de Arthur Troop Pipes and Drums uit Alkmaar.
Onder het mom van ‘laat eerst maar even wat zien’ kreeg ik een practice-chanter en een beginnersmuziekboekje. Geloof mij, het is dan net als schaatsen of fietsen, eerst nog wat onwennig maar al gaande voort. Er zat dan inmiddels ook al bijna dertig jaar tussen. Na twee maanden kreeg ik een doedelzak en een driekwart jaar later zou ik mijn mooie blauwe kilt krijgen. Dat werd een jaartje later door leveringsproblemen in Schotland. Geen nood zou je denken, maar toen bij mij mijn maten werden opgenomen door de kiltmaker ging ik nogal gewichtig door het leven en in een jaar tijd was ik wat kilo’s kwijtgeraakt. Dus moest er ook een grote riem komen, anders zou de kilt gelijk op de grond vallen. En dat wil je niet, want op de eeuwenoude vraag ‘wat draagt u onder de kilt?’, is mijn antwoord altijd ‘sokken’.
Ik heb bij de Arthur Troop Pipes and Drums verschillende optredens meegemaakt, van de Midwinterfeesten in De Rijp, Havendagen in Medemblik tot diverse uitvaarten en herdenkingen aan toe, het kan alle kanten op! Leuke herinneringen zijn ook een optreden met een collega piper in en rondom Slot Assumburg in Heemskerk waar we onder andere achter de langzaam zakkende ophaalbrug speelden en voorzichtig in het zicht van het bruidspaar kwamen, of de oefenmomenten in het streekbos om de hoek waarbij het niet zo lekker liep. Er stond een dame achter mij met haar fiets in de hand voorzichtig te huilen. Ik dacht: “zie je nou hoe slecht het gaat, ik stop er mee”! De vrouw vertelde mij later dat ze nog nooit zo’n mooi verjaardagscadeau heeft gehad..
Arthur Troop
Arthur Troop leefde van 1914 tot 2000. Hij was in de jaren 36 tot ruim 70 een politieman uit Groot-Brittannië. In 1950 heeft hij de International Police Association (IPA) opgericht. De IPA telt internationaal momenteel 372.000 leden die wonen en werken in 68 aangesloten landen.
Ook was hij groot liefhebber van doedelzakmuziek en pipe bands.
De Arthur Troop Pipes and Drums (ATPD) uit Alkmaar is in 2008 opgericht door politiemensen waarvan een aantal verbonden waren aan de IPA. Het internationale bestuur van de IPA (International Executive Bureau-IEB) én de familie van de oprichter van de IPA hebben toen ingestemd om zijn naam te verbinden aan onze band. Deze is dan ook met trots vernoemd naar Arthur Troop.
Ook heeft het IEB en met name de Sectie Verenigd Koninkrijk, afdeling Schotland, eraan meegewerkt dat de band het recht heeft verkregen om de beschermede tartan van de IPA te dragen. Dit staat ook als zodanig formeel geregistreerd.
Onze tartan is te zien op www.arthurtrooppd.nl
In 2019 vierden wij ons tienjarig bestaan en zijn we met de hele band naar Schotland geweest waar wij hebben optreden in de Queen Anne’s Gardens van het beroemde Stirling Castle
Na dat optreden was het devies ‘instrumenten in de touringcar en je mag het kasteel bezoeken’. Dan loop je, in kilt rond met een aantal toeristen uit Amerika achter je aan die in eerste instantie denken dat je de gids van het kasteel bent…
In 2020 ben ik met mijn vrouw nogmaals in Schotland geweest. Ik mocht van de reisorganisatie slechts één koffer meenemen, dus ging het minimale aan kleding in de koffer. De doedelzak moest uiteraard de rest van de koffer vullen, want je gaat `natuurlijk` niet zonder pipes naar het heilige der heiligen!
Op een avond sta ik bij zonsondergang aan de Atlantische kust nabij de kleine vissersplaats Ullapool op de rotsen te spelen. Ik dacht dat ik alleen was, maar toen ik klaar was zei mijn vrouw “kijk eens achter je”! Daar stond de halve bevolking van Ullapool en de gasten van een camping naar mij te kijken en luisteren.
Drumsectie
Tot op heden heb ik het alleen over de doedelzak gehad. We hebben zoals de naam van de band doet vermoeden ook een hele gave drumsectie. Met drums die luisteren naar ‘snaredrum’, tenordrum en de base. Ik heb daar geen kennis van maar ik moet heel eerlijk zijn dat ik zelf de drumsectie keihard nodig heb om onder het spelen het juiste ritme vast te houden.
Corona
Vorig jaar besefte ik dat ik meer voor de band wilde betekenen, dus ik werd voorzitter. Helaas kwam Nederland een paar weken later in de eerste lockdown terecht. De gevolgen zijn bekend, maar stil zitten is er niet bij. Toch geoorloofde manieren bedenken om zo snel mogelijk in ieder geval weer te kunnen oefenen in bandformatie. Aan de hand van de procedures van het KNMO (Koninklijke Nederlandse Muziek Organisatie) en in overleg met de muzikale leiding worden protocollen in elkaar gezet en dan is het bij goed weer gelukkig weer mogelijk om buiten met elkaar te oefenen! Helaas wordt het kouder, de dagen worden korter en is het op den duur niet meer mogelijk om buiten te oefenen. Ook volgen er steeds strengere maatregelen en komt het seizoen 2020 tot een eind. Om tijdens de wintermaanden zonder oefenavonden toch contact te houden wordt het bestuur opgedeeld in groepjes om leden te bellen, hoe gaat het er mee? Ook krijgen de leerlingen `gewoon` online muzieklessen. Helaas is het tot nu toe nog steeds niet mogelijk om samen te oefenen.
Solo optredens
In het begin van de pandemie zijn solo optredens gelukkig nog wel mogelijk. Optredens bij in eerste instantie verzorgingshuizen in de binnentuinen. Pro deo, want ik wilde het oefenen en iemand anders blij maken combineren. Zo stond ik regelmatig te spelen bij een verzorgingshuis voor dementerende bewoners. Op een dag staat er tijdens het spelen een oude heer zeker een half uur strak in de houding met de militaire eregroet; hij had in 1945 de intocht van de Canadezen meegemaakt.
Ook speel ik nog op twee uitvaarten. Heel bijzonder, zowel voor de nabestaanden als voor mij. Bij de ene uitvaart speel ik binnen, de ander buiten. Bij de plechtige diensten maakt het geluid van de pipes veel emotie los bij de nabestaanden en ook als speler zijn dit gekke optredens, je moet er echt tegen kunnen. Een onvergetelijke ervaring is de uitvaart van een overleden Schotse man. Ik wist dat ik bij de eerste noot die ik zou spelen iedereen zou raken en ik zag vanuit mijn ooghoeken diverse tartans voorbij komen. Dus ik moest strak naar een punt in de vloerbedekking kijken om niet zelf geëmotioneerd te raken.
Divers
Zo zie je dat het leven van een doedelzakspeler of `piper` heel divers kan zijn! Een divers leven in een in Nederland relatief kleine wereld. Maar of je nu competitie speelt op de vele Schotse evenementen in Nederland, België of Duitsland, of je speelt in een band welke alleen optreed voor publiek bij evenementen, het is een wereld waarin iedereen voor elkaar klaar staat en gezelligheid zeer hoog in het vaandel staat!
Helaas staat ook deze kleine wereld compleet stil op dit moment en zijn alle optredens gecanceld en de competities bij evenementen afgelast. Gelukkig zijn er initiatieven als Sponsorkliks waarin het voor ons als bands toch mogelijk is om wat inkomsten te vergaren om straks, als we weer mogen, vol gas aan het werk te kunnen om snel weer op het niveau te komen om op te treden, want wat hebben we daar veel zin in!
Erwin van Breemen, Voorzitter Arthur Troop Pipes and Drums (ATPD)