Coronavirus, hoe kwamen we eraan, hoe komen we ervan af?
Sinds begin 2020 is de wereld in de greep van het Coronavirus. Over de gehele planeet worden stevige maatregelen getroffen om besmettingen tegen te gaan, maar toch blijft het virus zich verspreiden en belanden mensen met ernstige klachten in ziekenhuizen of, erger, overlijden.
Wat is Corona precies?
Corona, of COVID-19 wordt veroorzaakt door SARS-CoV-2 wat een Coronavirus is. Coronavirussen hebben gewoonlijk een dierlijke gastheer maar het is niet de eerste keer dat een dergelijk virus toch bij een mens terecht is gekomen. De meeste Coronavirussen veroorzaken slechts een milde verkoudheid.
Helaas zijn er ook Coronavirussen die bij mensen wél ernstige klachten veroorzaken. Eerder veroorzaakten SARS en MERS een flinke uitbraken. Bij SARS bleef de uitbraak beperkt tot China, MERS wist meerdere landen te bereiken. Toch waren ze beide niet zo ernstig als COVID-19.
Er zijn meerdere theorieën in omloop over hoe het virus bij de mens is terecht gekomen. Een markt in Wuhan, waar ,dieren verhandeld werden, werd als meest logische plek aangewezen. Toch zijn daar twijfels over gerezen. Tot op heden is het niet zeker hoe de eerste besmetting tot stand is gekomen.
De naam Corona komt van de vorm van het virus. Onder een elektronenmicroscoop is te zien dat dit virus een aparte vorm heeft. Het heeft uitsteeksels met aan het einde bolletjes. Met wat fantasie lijkt dit op een kroon. De Latijnse naam voor kroon is ‘corona’, en hier is het virus naar vernoemd.
Verspreiding
In december 2019 werd in Wuhan in China aan de bel getrokken wegens een serie ernstige, onverklaarbare longontstekingen. In januari 2020 werd het virus geïdentificeerd. Inmiddels was het virus op wereldreis, eerst in de omgeving van China, daarna ook in andere werelddelen.
Op 27 februari werd de eerste officiële Coronabesmetting in Nederland geregistreerd. Vanaf dat moment ging het rap en de maatregelen werden steeds verder aangescherpt. Er was nog weinig kennis over het nieuwe virus wat de situatie er niet eenvoudiger op maakte.
De symptomen
Wanneer mensen besmet raken met het Coronavirus kunnen er verschillende symptomen optreden. De meest voorkomende zijn (droge) hoest, koorts en vermoeidheid. Daarnaast wordt keelpijn, hoofdpijn, diarree, en verminderd reuk- of smaakvermogen genoemd.
Ernstigere symptomen zijn kortademigheid of ademhalingsproblemen, soms gepaard gaande met druk of pijn of de borst. Wanneer deze ernstige symptomen te gevaarlijk worden om thuis uit te zieken, kan er een ziekenhuisopname volgen.
De meeste mensen krijgen de ‘milde’ variant van de ziekte. Zeker jongere, gezonde, mensen hebben over het algemeen geen heel ernstige klachten. Ook het totaal ontbreken van symptomen komt voor. Hierdoor weten mensen soms niet dat ze besmet zijn, en kunnen zo ongemerkt anderen besmetten.
Testen
Om te zorgen dat mensen veilig kunnen blijven werken, naar school gaan, op bezoek gaan bij kwetsbare personen, wordt er inmiddels uitgebreid getest bij symptomen, of wanneer iemand in contact is geweest met een besmet persoon.
Welke testen zijn er?
Iedereen zal inmiddels gehoord hebben van de PCR-test. Deze test wordt meestal gebruikt door de GGD op de verschillende testlocaties. Bij deze test wordt slijm uit neus en keel gehaald met een wattenstaafje. Deze swab wordt vervolgens onderzocht in een laboratorium.
Naast de PCR-test zijn er ook verschillende sneltesten die, de naam zegt het al, sneller een uitslag geven. Als eerste zijn er de moleculaire sneltesten die, net als de PCR-test, genetisch materiaal van het coronavirus kunnen aantonen. Een voorbeeld hiervan is de LAMP-test.
Innovatieve sneltesten gebruiken nieuwe methodes, denk hierbij aan een ademtest waarbij de uitgeademde lucht wordt geanalyseerd. Voorbeelden van dit soort testen zijn SpiroNose, Breathomix en e-Nose. De LAMP-test en de SpiroNose worden ook door de GGD gebruikt.
Antigeen sneltesten detecteren antigenen, eiwitten, van het Coronavirus. Deze testen worden niet aangeboden door de GGD maar wel door enkele commerciële bureaus. De huidige visie is dat deze testen net iets minder betrouwbaar zijn dan de PCR-testen.
Antigeen sneltesten zijn minder gevoelig dan PCR-testen. Ze zijn ontworpen om antigenen in keel- of neusslijm te detecteren. Antigenen zijn de eiwitten van een virus die zorgen voor het opwekken van een afweerreactie van het lichaam.
Op het hoogtepunt van een besmetting, wanneer er dus veel antigenen te vinden zijn, werkt deze test goed. In het voorstadium, of aan het einde van een besmetting, kan het zo zijn dat de test een negatieve uitslag geeft terwijl de geteste persoon nog steeds besmettelijk is voor anderen.
Er zijn ook testen die gebruikt worden om in kaart te brengen hoeveel afweer mensen hebben tegen het Coronavirus. Dit zijn de serologische testen. Deze testen kunnen aantonen of iemand het virus al gehad heeft door te bepalen of het bloed van een persoon antistoffen bevat.
Een nieuw soort test is de blaastest, of ademtest. De persoon die getest wordt blaast, net als bij een alcoholcontrole, in een apparaat dat vervolgens bekijkt of er een bepaald soort moleculen aanwezig zijn. Na een positieve ademtest wordt nog wel een aanvullende andere test gedaan ter bevestiging.
De reden om toch een ademtest te doen is omdat een ademtest secuur genoeg is om een Coronabesmetting uit te sluiten. Het echt aantonen van een besmetting kan alleen gedaan worden met een PCR- of LAMP-test. Telefonisch een coronatest aanvragen kan via coronatest-aanvragen.nl.
Ontwikkelingen
Toen bleek dat het Coronavirus een pandemie veroorzaakte begon de wereldwijde race om het vaccin. Inmiddels zijn er meerdere vaccins ontwikkeld in verschillende landen en werelddelen. Het land dat als eerste een Corona vaccin registreerde was Rusland.
De Russen hadden flink haast gemaakt met het nieuwe vaccin. Voor het testen werden militairen ingezet. Het vaccin kreeg de naam Spoetnik V. Spoetnik I was een Russische kunstmaan (de eerste satelliet) die in 1957 in een baan rond de aarde werd gebracht. Een symbolische naam dus.
Niet ieder land maakt gebruik van dezelfde vaccins en de meeste landen kopen meerdere soorten in. De vaccins worden voor goedkeuring door onder andere het Europees Medicijn Agentschap en landelijke controlerende partijen bekeken. Ze bekijken onder andere de testdata van de fabrikanten.
De UK maakte gebruik van haar ‘Brexit’ en keurde als eerste westerse land het Pfizer vaccin goed. Zij begonnen in december 2020 al meteen voortvarend te vaccineren. Ook AstraZeneca werd daar vlot goedgekeurd.
Van de landen in de EU waren Duitsland, Slowakije en Hongarije eind december 2020 de eerste landen die begonnen met de vaccinaties. Andere landen volgden als snel. Nederland liep wat achter en hier werd de eerste prik gezet op 6 januari 2021.
In Nederland wordt gevaccineerd met verschillende soorten vaccins. De vaccins zijn in te delen in twee groepen, namelijk de ‘traditionele vaccins’ en de mRNA vaccins. Mensen in Nederland kunnen niet zelf kiezen welk vaccin ze krijgen, er is een keuze gemaakt gebaseerd op meerdere factoren.
Er zijn vier vaccins goedgekeurd voor gebruik, het gaat om BioNTech/Pfizer, Moderna, AstraZeneca en Janssen. De eerste twee zijn mRNA, de laatste twee zijn ‘traditionele’ vaccins die op een soortgelijke wijze als de jaarlijkse griepprikken werken.
Op basis van adviezen, ook uit het buitenland, is ervoor gekozen om de meest kwetsbare groepen mensen te vaccineren met BioNTeck/Pfizer. De overige groepen krijgen in principe AstraZeneca of het Janssen vaccin tenzij er nog andere, nieuwe vaccins op de markt komen die ook ingezet worden.
Vaccins zijn er op gericht om uw lichaam aan te zetten tot het maken van antistoffen. Dit kan alleen als het in aanraking komt met (een deel) van het virus. Bij nieuw contact herkent uw lichaam het virus en reageert door nieuwe antistoffen te produceren waardoor u niet meer ziek wordt.
De mRNA vaccins
Het mRNA vaccin van BioNTeck/Pfizer brengt via minuscule vetbolletjes een klein stukje genetische code van het Coronavirus binnen in het lichaam. Een ander woord voor genetische code is mRNA. Hierop wordt een bij het Coronavirus behorend eiwit geproduceerd, het spike- eiwit.
Op het moment dat uw lichaam dit eiwit registreert begint het onmiddellijk antistoffen aan te maken. Uit testen blijkt dat deze vaccinatie een 95% beschermingsgraad heeft. Om dit percentage te bereiken zijn er van dit vaccin twee prikken nodig.
Het mRNA vaccin van Moderna werkt op soortgelijke wijze als Pfizer, de beschermingsgraad is vergelijkbaar en ook van dit vaccin ontvangt u twee prikken. Het grootste verschil is dat Moderna ‘gewoon’ in de koelkast bewaard kan worden en dus handiger te distribueren is.
De ‘traditionele’ vaccins
Het AstraZeneca vaccin is een vectorvaccin waarbij gebruik gemaakt wordt van een adenovirus. Een adenovirus is een niet schadelijk verkoudheidsvirus. Aan dit virus wordt een heel klein stukje genetische code van het coronavirus toegevoegd en het is dan drager van het spike-eiwit van Corona.
Op dat moment heet het adenovirus met spike-eiwit een vector. De vector kan u niet ziek maken of zichzelf vermenigvuldigen maar geeft wel het signaal aan uw afweersysteem om antistoffen aan te maken.
De beschermingsgraad van het AstraZeneca vaccin is iets lager dan dat van Pfizer of Moderna. Het ligt rond de 60%. Ook van dit vaccin heeft u twee prikken nodig om het percentage van de beschermingsgraad te bereiken.
Het Janssen vaccin werkt op dezelfde wijze als het AstraZeneca vaccin. De beschermingsgraad van dit vaccin is 67%. Het voordeel hier is dat u maar één keer een prik hoeft te halen.
Wanneer geen vaccin?
Omdat de gehele wereld met smart zat te wachten op de vaccins zijn ze getest op de doelgroepen die het meest voor de hand liggen. Er zijn echter nog niet voldoende testresultaten beschikbaar om te zeggen dat de vaccins voor iedereen helemaal veilig zijn.
Zwangere vrouwen en kinderen komen voorlopig niet in aanmerking voor vaccins om dat er onvoldoende informatie beschikbaar is. Sommige landen vaccineren jongeren van boven de zestien jaar, in Nederland is gekozen voor een ondergrens van achttien jaar.
Mutaties
Net als andere virussen heeft het Coronavirus de capaciteit tot muteren. De genetische code van een virus verandert zodra het virus muteert. Een virus is geen levend, denkend wezen, maar slechts een mini stukje genetisch materiaal met proteïnen (eiwitten) eromheen.
Virussen kunnen niet ‘op zichzelf’ leven, ze hebben gastcellen nodig. Een virus infiltreert als het ware gezonde cellen en steelt daar hun functie. Ons lichaam is hier niet blij mee natuurlijk en gaat meteen in de verdediging door antistoffen te maken om het virus te verslaan.
Zodra dat gelukt is blijft de strategie (de antistoffen dus) in het geheugen hangen voor gebruik op een later tijdsstip. Om bestaansrecht te hebben moeten virussen dus zoveel mogelijk besmettingen voor elkaar krijgen. Daarvoor heeft het een aantal eigenschappen nodig.
Eén van die eigenschappen is dat het zich zo snel mogelijk moet kunnen vermenigvuldigen, en bij iedere verandering kan het virus muteren met als doel zo veel en effectief mogelijk, zo veel mogelijk mensen besmetten. De winnende variant is de mutatie die dit het beste doet.
Dat zien we bijvoorbeeld bij de Britse variant. Deze mutatie kan zich, door een verandering in het spike-eiwit, plots een stuk beter hechten aan de menselijke cellen. Daardoor is deze variant veel besmettelijker dan het originele coronavirus.
De vaccins die nu in Nederland gegeven worden zijn in principe geschikt om te beschermen tegen de bekende mutaties. De fabrikanten houden een oogje in het zeil voor het geval er weer een nieuwe variant van het virus komt. Zij passen zo nodig hun vaccins weer aan op de nieuwe situatie.
Bijwerkingen
Vaccins kunnen bijwerkingen veroorzaken die bij de één sterker aanwezig zullen zijn dan bij de ander. Meestal gaat het om hoofdpijn, spierpijn, pijn op de plek van de prik of misselijkheid. Ook koorts kan voorkomen. Ernstige bijwerkingen zijn zeldzaam en dienen altijd gemeld te worden bij een arts.
De toekomst
Natuurlijk hoopt iedereen dat met de komst van de vaccins, en de vaart die landen zetten achter de vaccinaties, het Coronatijdperk snel afgelopen is. De anderhalve meter maatschappij begint wat scheurtjes te vertonen en mensen op te breken. Vooral bedrijven en (sport)verenigingen hebben het financieel steeds zwaarder. SponsorKliks zou hier trouwens mee kunnen helpen.
Het goede nieuws is dat hoe meer mensen gevaccineerd zijn, hoe minder mensen ziek worden en elkaar besmetten. Toch zijn we nog niet helemaal van alles af, ook niet met alle vaccinaties. Onderzoeken suggereren dat ook gevaccineerden het virus nog ongemerkt kunnen overdragen.
Toch zal er langzaamaan een dalende trend in de besmettingen komen, het Coronavirus zal minder voedingsbodem hebben om zich te vermeerderen, en zal uiteindelijk geen groot gevaar voor de volksgezondheid meer opleveren. Wie kijk daar nou niet naar uit!